در تحرکی تازه از طرف وزارت امور خارجه و همچنین دفتر نمایندگی ویژه ریاست جمهوری در امور افغانستان، دومین نشست گروه تماس منطقه‌ای برای افغانستان روز شنبه، ۱۹ خرداد با میزبانی ایران در تهران برگزار شد. این نشست در آستانه نشست بسیار مهم دوحه ۳ برای رایزنی، همفکری و ایجاد هماهنگی بین نمایندگان ویژه چهار قدرت منطقه‌ای و همسایه افغانستان شامل ایران، چین، پاکستان و روسیه جهت شرکت در این نشست برگزار شده و به نظر می‌رسد از اهمیت بسزایی برای این کشور‌ها و همچنین افغانستان برخوردار است. نشست دوحه ۳، ۱۰ و ۱۱ تیر برگزار می‌شود و سومین نشست از این دست است. دو نشست قبلی این فرمت، به خصوص نشست دوحه ۲ به دلیل غیبت نمایندگان طالبان با ناکامی مواجه شد و حالا سازمان ملل و اتحادیه اروپا حداکثر فشار را بر حکومت طالبان وارد کرده‌اند تا در این نشست شرکت کند، ولی این حکومت شروط خاص خود را برای شرکت در نشست دوحه ۳ دارد.
قبل از ورود به مباحث محتوایی نشست گروه تماس منطقه‌ای در تهران، چند نکته از ظواهر این نشست قابل‌تأمل و اهمیت است؛
۱ ـ ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان، در مصاحبه اخیر خود از گروه تماس منطقه‌ای به عنوان «گروه تماس فرمت مسکو» یاد کرد و نشست تهران را نیز در قالب فرمت مسکو و ابتکار عمل این کشور ارزیابی نمود. در حالی این گروه، ابتکار ایران است که در حاشیه نشست سال گذشته فرمت مسکو در شهر کازان مطرح شد و در بیانیه پایانی آن نیز مورد تأیید شرکت‌کنندگان قرار گرفت. در حالی که کاظمی‌قمی همواره در نشست‌های فرمت مسکو در مورد افغانستان شرکت کرده، به نظر می‌رسد کابلوف با شرکت نکردن در نشست تهران، خواسته سطح اهمیت آن را پایین بیاورد.
۲- نکته بعدی که در مطلب تازه ذاکر جلالی، مشاور وزارت امور خارجه طالبان در ایکس به آن اشاره و در مصاحبه اخیر نماینده ویژه روسیه نیز به آن اشاره شده، نبود اجماع در مورد نام ابتکار جمهوری اسلامی ایران است. در حالی که کاظمی قمی از این ابتکار به عنوان گروه تماس منطقه‌ای برای افغانستان یاد کرده، بنر نشست دیروز به نام «نشست نمایندگان ویژه ایران، پاکستان، چین و روسیه در امور افغانستان» بود. بنر اولین نشست گروه تماس در کابل هم به نام «ابتکار همکاری‌های منطقه‌ای افغانستان» بود. روسیه هم که این ابتکار را مرتبط با فرمت مسکو می‌داند.
۳ ـ در نشست تهران هیچ نماینده‌ای از حکومت طالبان، وزارت خارجه این گروه یا سفارت افغانستان در تهران حضور نداشت. ذاکر جلالی، مشاور وزارت امور خارجه طالبان در مطلبی در ایکس اعلام کرده طالبان برای حضور در نشست تهران دعوت بودند، اما در آن شرکت نکردند. هرچند این موضع رسمی وزارت خارجه طالبان نیست، اما بیانگر دیدگاه‌های نزدیک به این وزارت است. در حالی که نشست اول گروه تماس منطقه‌ای به ابتکار ایران با میزبانی وزارت خارجه طالبان در کابل برگزار شد، آقای جلالی در مطلب تازه خود، به صورت غیرمنتظره این ابتکار را مورد انتقاد قرار داده و تأکید کرده که به جای ایجاد مکانیزم‌های جدید، از مکانیزم‌های معمول و جاافتاده استفاده شود.
از این مطلب و انتقاد تازه چنین به نظر می‌رسد که وزارت خارجه حکومت سرپرست افغانستان اندکی دلخوری از تهران دارد که این بار با ایران همسو و همگام نبوده است. اما درباره اینکه این ناراحتی چه دلیلی می‌تواند داشته باشد، می‌توان به قضیه اخیر تغییر سرکنسول افغانستان در شهر مشهد اشاره کرد که وزارت امور خارجه ایران، با تغییر سرکنسول افغانستان بدون رعایت کنوانسیون وین و سپرده شدن آن به دست دیپلمات ارشد طالبان از سفارت افغانستان در تهران، مخالفت کرد، و پس از آن، شاهد نوعی تنش در موضع‌گیری‌های وزارت‌های خارجه دو طرف بودیم.
محتوای نشست
کاظمی قمی در شروع نشست گروه تماس منطقه‌ای برای افغانستان در تهران به دو نکته مهم دستور این جلسه اشاره کرد؛ بررسی آخرین تحولات افغانستان و برگزاری نشست دوحه ۳.
نشست دوحه ۳ بر مبنای نقشه راه جدید سازمان ملل برای آینده افغانستان تشکیل شده تا در نتیجه آن، گروه تماس بین‌المللی و یک نماینده ویژه سازمان ملل برای ایجاد تماس و ارتباط با حکومت طالبان ایجاد شود، اما قدرت‌های منطقه، چون ایران، چین و روسیه ملاحظاتی در مورد این نقشه راه و دستورالعمل آن به خصوص تعیین نماینده ویژه برای افغانستان دارند. مشابه این مواضع را طالبان نیز دارد و با این نقشه راه سازمان ملل مخالفت کرده است. به گفته طالبان، با وجود نمایندگی ویژه دبیرکل سازمان ملل در افغانستان و اداره‌ای به نام «هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)» نیازی به ایجاد یک مأموریت و نماینده جدید نیست.
اما جدای از این نگرانی و ملاحظه طالبان، قدرت‌های منطقه نگران برخی تحرکات مشکوک و سؤال‌برانگیز کشور‌های غربی و در رأس آن‌ها امریکا در افغانستان و بازگشت آن‌ها به عرصه تحولات این کشور است. با توجه به آسیب‌های جدی حضور ۲۰ ساله اشغالگران در افغانستان، قدرت‌های منطقه از سه سال گذشته به این سو با رصد دقیق تحولات این کشور، در تلاشند جلوی هرگونه نفوذ و حضور مجدد امریکا و هم‌پیمانانش را در عرصه تحولات افغانستان سد کنند. شواهد متعددی وجود دارد که امریکا با تقویت گروه داعش و دیگر گروه‌های تروریستی به دنبال برهم‌زدن امنیت کشور‌ها و قدرت‌های منطقه است و افغانستان در مرکز توجه این پروژه قرار دارد. از سوی دیگر، با توجه به تأثیرپذیری عمیق سازمان ملل از سیاست‌ها و خواسته‌های امریکا، قدرت‌های منطقه بر این باور‌ند که در پشت نقشه راه جدید سازمان ملل در افغانستان، ایجاد گروه تماس بین‌المللی و تعیین نماینده ویژه جدید، امریکا قرار دارد و این کشور بار دیگر می‌خواهد تاریخ کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ تکرار شود و نقش محوری در آینده سیاسی جدید افغانستان داشته باشد.
این نگرانی‌ها در پیام علی باقری، سرپرست وزارت امورخارجه به این نشست نیز محسوس و برجسته بود، جایی که گفته، «بعضی حرکت‌هایی خاص از جانب برخی کشور‌های خارج از منطقه برای تأثیرگذاری در روند تحولات افغانستان» که با اساس استقلال، تمامیت ارضی و حاکمیت ملی افغانستان تعارض دارد، در حال انجام است و هشدار داد، اجازه داده نشود افغانستان بار دیگر با مشکل مداخله خارجی مواجه شود.
با این نگرانی جدی قدرت‌های منطقه و همچنین طالبان، دبیرکل سازمان ملل اصلاً کار راحتی در نشست دوحه ۳ نخواهد داشت و نخواهند گذاشت که این نشست به نتیجه مطلوب این سازمان، اتحادیه اروپا و امریکا برسد.
